Η σημαίνουσα διάκριση της Διαδικτυακής Φαντασίας από την Φαντασία του Ρομαντισμού
(Περί της διάλεξης: "Internet and Romantic Imagination", της Eva Illouz)
Τον τελευταίο χρόνο μελετώ, ένα περίφημο βιβλίο της Eva Illouz με τίτλο «Γιατί πληγώνει ο Έρωτας» (Μιά κοινωνιολογική ερμηνεία), εκδόσεις 21ου, για το οποίον μόλις ολοκληρωθεί η μελέτη του, ευελπιστώ ότι αυτό θα γίνει το πολύ σε 2 εβδομάδες, στοχεύω να σας το παρουσίασω στα βασικά του σημεία.
Η ουσιαστική κοινωνιολογική (άραγε και οντολογική?) διάκριση της Διαδικτυακής Φαντασίας (με σημείο αναφοράς την απουσία του σώματος της τάδε οντότητας) από την Φαντασία του Ρομαντισμού (με σημείο αναφοράς το σώμα της δείνα οντότητας) είναι κάτι που με απασχολεί φιλοσοφικά-ψυχολογικά, βιοηθικά και θεολογικά, χρόνια πολλά πριν από τις πρώτες και δεύτερες σπουδές μου, αλλά ιδιαίτερα από το 2020 (μετά κόβιντ εποχή) πιό δυναμικά.
Ένα ενδιαφέρον βίντεο, όπου μέσα σε λίγα λεπτά, η ίδια Συγγραφέας αναπτύσσει το πολύ ενδιαφέρον ζήτημα (από κοινωνιολογικής και ψυχολογικής οπτικής) της σημαντικής διακρίσεως και μεταβάσεως μας από την ρομαντική φαντασία της πρό του διαδικτυού εποχής, στην αμιγώς διαδικτυκή φαντασία μέσω γνωστικής και ορθο-λογικής πληροφορίας για τον Άλλο. Πιό κάτω, σας παραθέτω εκτενώς και εν περιλήψει, ότι έχω εν μέρει κατανοήσει και αντιληφθεί από την ομιλία της, με παράλληλη προσθήκη με δικά μας ερμηνευτικά σχόλια.
Σημαντικές επιστημονικές κοινωνιολογικές και ψυχολογικές έρευνες και ομαδικές συνεντεύξεις φοιτητών φαίνεται να έδειξαν για τον σύγχρονο ρόλο του διαδικτύου (πρό αλλά και μετά της έκθεσης των χρηστών στο διαδίκτυο) τα εξής επόμενα κοινωνιολογικά και ψυχολογικά φαινόμενα:
1. Πώς λαμβάνει και παίρνει -κυρίως επιλεκτικά- το άτομο (ο χρήστης του διαδικτύου), το συναισθηματικό κομμάτι, χωρίς την σωματικότητα του Άλλου, χωρίς να εκθέσει καν και την δική του σωματικότητα. Άρα, έχουμε μία σημαντικά εξελικτική και ιστορικά σύγχρονη (υπερ)κάλυψη της συναισθηματικής, σεξουαλικής και ερωτικής ανάγκης του όντος και ατόμου, με την σημαντική έλλειψη και την κατά κύριον λόγο παντελή (προσωρινά ή μόνιμα) απουσία της σωματικότητας του Άλλου όντος!...
Σκέφτομαι, ότι: μου θυμίζει κάτι αρχαιοελληνικό και φιλοσοφικό η εποχή μας, ιδιαίτερα έντονα από τον Πλατωνισμό και τον Νεοπλατωνισμό, όπου το σώμα και η σωματικότητα στην αρχαιοελληνική φιλοσοφική τους σκέψη, ήταν κάτι το αμιγές κακό, αφού το σώμα στην σκέψη τους ήταν ο τάφος της Ψυχής, και το σώμα ήτο μάλιστα η πηγή του Κακού, εξού και η αυστηρή ασκητική των φιλοσόφων, όπως παράλληλα και η σημερινή εικονική πραγματικότητα (που τιμωρεί μερικώς και κυρίως το ανθρώπινο σώμα και στην ουσία το ανθρώπινο ον), ενώ μου θυμίζει σε πολλά σημεία την Αλληγορία της Γραμμής & τον Μύθο του Σπηλαίου.
2. Ενώ, τρία χρόνια πρίν (προτού να εκτεθούν στο διαδίκτυο) οι ίδιοι φοιτητές που συμμετείχαν στο πείραμα που κάνουμε αναφορά στην πρώτη παράγραφο και στο βίντεο, δήλωναν, ότι επιζητούσαν κυρίως την σεξουαλικότητα και το σέξ, δηλαδή την σωματική επαφή, χωρίς το συναισθηματικό κομμάτι!...
Σκέφτομαι επίσης, ότι: σκεφθείτε μαζί μας παρακαλώ, εκείνες τις ρομαντικές εποχές του φλέρτ, που ζήσαμε όλοι μας σχεδόν, προτού μπεί για τα καλά στην ζωή μας το διαδίκτυο. Υφίστατο, έντονη πραγματική και φυσιολογική αναζήτηση κανονικού ερωτικού συντρόφου, με κανονικές, φυσικές και συνοπτικές διαδικασίες με ζήτηση και προσφορά κυρίως, του στοιχείου της σωματικότητας, της σωματικής επαφής, με την τακτική και σκόπιμη όμως απουσία και απαξία του συναισθηματικού ή ψυχολογικού στοιχείου του όντος.
3. Το αρκετά επίφοβο και ο βασικός προβληματισμός αρκετών επιστητών αντικειμένων για την σημερινή ανθρωπότητα, φαίνεται να είναι, ότι: άπαντες οι χρήστες και οντότητες του διαδικτύου, ενδέχεται να δημιουργούν σχέσεις οικειότητας, βαθιές σχέσεις ουσίας, συναισθηματικές, ερωτικές, σεξουαλικές ή και φιλικές σχέσεις, αλλά χωρίς το στοιχείο της σωματικότητας, με έντονη απουσία της σωματικής επαφής, το οποίον είναι χρήσιμο, φυσικό και αναγκαίο στην κάθε ανάπτυξη των διαπροσωπικών σχέσεων.
4. Προκύπτει, ωστόσο, στους σταθερούς χρήστες του κβαντικού Μάτριξ, η (φαντασιακή και αρκετά βολική) ιδέα μιάς «ασφαλούς Αγάπης», ενός «διασφαλισμένου Έρωτα», μίας 'σεξουαλικής' σχέσης άνευ σώματος, άνευ ανταλλαγής σωματικών υγρών και άνευ της ανασφάλειας και φοβίας των μεταδιδόμενων σεξουαλικών νοσημάτων.
Επιπλέον: καθώς και ένας ασφαλής τρόπος της αποφυγής της ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, αλλά φαίνεται εξελικτικά, ότι όποιος εμμένει και παραμένει σε αυτόν τον ασφαλή χώρο, της διαδικτυακής «εμπειρικής» διαπροσωπικής εξάπαντος βαθιάς σύνδεσης και σχετισμού με τον Άλλο, χάνονται ενδεχομενικώς εκείνα τα πολύτιμα στοιχεία από την ψυχο-σωματική ουσία της σχέσης που είναι αναντίρρητα συνυφασμένα και αλληλένδετα μαζί ΚΑΙ με την εμπειρία της σωματικότητας ή σωματικής επαφής του Άλλου.
5. Σημειώστε επίσης, ότι εκεί που υφίσταται η όντως απόλυτη ασφάλεια των χρηστών του διαδικτύου από τυχόν σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα ή άλλα τινά (σύγχρονους κορωναϊούς!?) που κουβαλεί η σωματικότητα του Άλλου, ο κύριως φόβος και η ανασφάλεια των χρηστών του διαδικτύου, μετουσιώθηκε πλέον μαγικώς, καθότι η μοναιδκή φοβία του πλέον είναι τα ηλεκτρονικά μεταδιδόμενα νοσήματα, οι ηλεκτρονικοί ιοί!... Ακόμη, και οι ανθρώπινες ψυχοσωματικές ανασφάλειες και οι φοβίες, εξελίσονται και παραλλάσονται, απλώς σε βιο-τεχνολογικές φοβίες.
6. Άρα, συνεπώς, οι βιο-τεχνολογία, μαζί και το διαδίκτυο, έχουν αντιστρέψει και αντάλλαξει κάπως ραγδαία, (κατά την γνώμη μας, έχουν αλλοιώσει μάλλον) πλέον τους κοινωνικούς και διαπροσωπικούς όρους συσχέτισης και σύνδεσης διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των ατόμων, άτομα που υποτίθεται διαθέτουν τω όντι μία ψυχοσωματική υπόσταση, σώμα και ψυχή, σώμα και συναισθήματα, ο άνθρωπος μπαίνει (και το ζήτημα είναι ότι παραμένει αιχμάλωτος και βολεμένος εκεί, χωρίς να αναζητήσει τον Άλλον εκτός της Σπηλιάς) σε εικονικές σχέσεις, ενδεχομένως κατακερματισμένος.
7. Η άναρχη μορφή σκέψης, η ανθρώπινη φαντασία, φαίνεται να έχει αλλάξει και αυτή το στύλ της και την δομή της εντός του διαδικτύου, αφού προ του διαδικτύου υφίστατο αμιγές η κυριαρχούσα ρομαντική φαντασία ή αν θέλετε η φαντασία του ρομαντισμού ή του ρομάντζου, μία πολύ χρήσιμη έννοια και στάση ζωής για τις νεώτερες κοινωνίες μας και για τις συνάψεις διαπροσωπικών σχέσεων. Μιάς και η ερωτική ρομαντική φαντασία και αγαπητική σύνδεση των γονέων μας, ήταν και το αίτιο της υπάρξεως πολλών από εμάς.
8. Το σύγχρονο στύλ της διαδικτυακής φαντασίας (που εν μέρει και εξ αρχής ίσως να παραθεωρεί και να απαξιώνει τον αυθορμητισμό, την ρομαντική φαντασία, το στοιχείο της έκπληξης, χωρίς να υπονοείται ότι όλα αυτά δεν μπορούν να υφίστανται ή να εξελιχθούν σε μία εξ αποστάσεως σχέση που ξεκινά από το διαδίκτυο -και δεν μένει εκεί στάσιμη και βαλτώνει- και εξελίσεται εν τέλει ανθρώπινα και στον πραγματικό κόσμο), έχει μετεξελιχθεί και μεταστοιχειωθεί σε μία προϋπολογισμένη, ορθολογικά μετρημένη, επί τη βάσης της γνωστικής φαντασίας, η οποία πλέον ενδιαφέρεται να αποκτά με άνεση και συνέχεια, στοιχεία, πληροφορίες και γνώσεις για το Αντικείμενο του πόθου, τον Άλλο. Πράγματα τα οποία στο παρελθόν δεν ήταν και τόσο εύκολα προσβάσιμα και προσφερόμενα στο πιάτο. Θα έπρεπε να κουραστεί κάποιος και να ιδρώσει, υφίστατο κόπος και μόχθος για να ανακαλύψει τον Άλλο, όχι απλά όπως σήμερα με μερικά κλίκ, γίνεται κατά παρόμοιο τρόπο το παραδοσιακό νυμφοπάζαρο (νυμφίων και νυμφών).
9. Άρα συνεπώς, σήμερα, με τις άπλετες πληροφορίες-γνώσεις που έχουμε, με την καθόλα ή μερική πρόσβαση για το Άλλο άτομο, μέσα από λογαριασμούς ή σελίδες γνωριμιών, μαθαίνουμε κυρίως το βασικό ψυχολογικό ή επαγγελματικό προφίλ του, πράγμα αρκετά χρήσιμο και ωφέλιμο για τους ανθρώπους που αγαπούν ή ποθούν να σχετίζονται για ποικιλία λόγων, και έτσι αποφασίζουν ορθολογικά, στρατηγικά ή και παντελώς παρορμητικά, είτε ακόμη συνδυασμός και εκ των δύο ροπών και τάσεων, προς τα πού κλίνει τελικά η προσωπική (σ)τάση ενός εκάστου για την ολιστική (ψυχοσωματική) συσχέτιση και σύνδεση με τον Άλλο.
10. Δηλαδή, με απλούστερα λόγια, πρό της εποχής του διαδικτύου, οι άνθρωποι συνήθως εξ αρχής σχετίζονταν, πρώτα, λίγο ή πολύ σεξουαλικά (δηλαδή σωματικά, με μία απολυτοποίηση του σεξ και της σαρκολατρείας), και έπειτα εν εξελίξει της ερωτικής σχέσης συνδέοντο ΚΑΙ ψυχολογικά αλλά και συναισθηματικά, ανάλογα της δεκτικότητας, της ικανότητας και θελήσεώς τους για την συντροφικότητα ή και την ρομαντική αγάπη. Μετά της εποχής του διαδικτύου, ωστόσο, αντιστράφηκαν οι όροι, και έχουμε εξ αρχής και κυρίως σήμερα μία έντονη συναισθηματική και ακαριαία ψυχολογική συσχέτιση και σύνδεση των ατόμων (χρηστών του διαδικτύου), και έπειτα (ανάλογα των εκάστοτε εξωτερικών συνθηκών ή και αντικειμενικών δυσκολιών των ατόμων) επέρχεται σε κάποιο σημείο και έπειτα, και η αναγκαία σωματικότητα, μέσω της απτής αισθησιακής σεξουαλικής και ολιστικής ερωτικής αγαπητικής σχέσης, ωσάν να δαμάζεται (ή να βιάζεται?) με κάποιον τρόπο βιο-τεχνολογικά και διαδικτυακά, η ανθρώπινη σεξουαλικότητα και παρορμητικότητα, και να θέτει έτσι προσωρινά (ή μόνιμα) την σωματικότητα στο περιθώριο της σύγχρονης ιστορίας της ανθρωπότητας. Άνθρωπος, χωρίς σωματικότητα, είναι τω όντι άνθρωπος; Σχέσεις χωρίς σωματικότητα, είναι τω όντι ανθρώπινες σχέσεις;
11. Άρα, συνεπώς, μήπως βιώνουμε άραγε εν αγνοία μας, έναν ιδιότυπο Μετανθρωπισμό, άνευ της σωματικότητας;
Έτσι συνεπώς, το διαδίκτυο, έχει την ισχυρή δυναμική και ικανότητα, να δημιουργεί, να διασπά και να διαχωρίζει (τα χρονικά σημεία συνάντησης και γνωριμίας) και να (ανα)διαμορφώνει την ανθρώπινη φαντασία με καθαρά γνωστικό και γλωσσικό υλικό αλλά και πλούσιο εικονικό περιεχόμενο για τον Άλλο, ο οποίος γίνεται πλέον ορθολογικά και στρατηγικά ένα Αντικείμενο του πόθου, όπου εξ αρχής παραμερίζει την παραδοσιακή φαντασία του ρομαντισμού και αυθορμητισμού, της φυσικής εκπλήξεως της αλχημείας των ψυχών και των σωμάτων, που είχαν εξ αρχής ως βάση τους την απλότητα και την σωματικότητα.
Κατά την πρόχειρη εκτίμηση μας, τα πράγματα, τα ανθρώπινα πάθη και οι αδυναμίες των ανθρώπων, παραμένουν τα ίδια και απαράλλακτα σε όλους τους αιώνες, καθώς και οι τρόποι σύνδεσης και συσχέτισης των διαπροσωπικών σχέσεων τους, απλά μεταβάλλονται τεχνολογικά οι τρόποι.
Παλιά ήταν το γράμμα με τα καράβια και την βάρκα με το κουπί, είτε παλιότερα γραπτή αλληλογραφία με το περιστέρι και τους δούλους είτε με τον οδοιπορούντα ή με το άλογο ταχυδρόμο, σήμερα το γράμμα, ο λόγος, η πληροφορία ταξιδεύει με το «τουίτερ» και το «φέιζμπουκ», αφού ο τεχνολογικός τρόπος άλλαξε δυναμικά, και μαθαίνουμε πληροφορίες ο ένας για τον άλλον, μοιραζόμαστε σκέψεις ο ένας με τον άλλον, με ταχύτητες ασύλληπτες. Ενδεχομένως, όλο αυτό το διαδικτυακό πράγμα, να σχετίζεται κάπως και με την σύγχρονη κβαντική φυσική και κβαντομηχανική.
Ο απλός άνθρωπος, σίγουρα, έχει μάλλον ακόμη, περισσότερη νοημοσύνη από από τα τεχνολογικά μέσα που διαθέτει (αφού είναι απλά έργα χειρών ανθρώπων) και πάντα θα βρίσκει τον τρόπο να κάνει τα πράγματα πιό απτά, αισθαντικά και ανθρώπινα, καθότι η τρυφερότητα και η αγάπη συμπεριλαμβάνουν και την σωματικότητα, το χάδι της μητέρας, η είσοδος και έξοδος από την μήτρα, δεν μπορούν να αντικατασταθούν απλά με μερικά κλίκς.
© Του Παναγιώτη Νούνη
-----------------------------------------------------------
Βιογραφικό: Η Eva Illouz, γεννήθηκε στο Fes του Μαρόκου και μετακόμισε στη Γαλλία σε ηλικία δέκα ετών με τους γονείς της. Πήρε πτυχίο στην Κοινωνιολογία, Επικοινωνία και Λογοτεχνία στο Παρίσι, μεταπτυχιακό στη Λογοτεχνία στο Παρίσι, μεταπτυχιακό στην επικοινωνία από το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο και έλαβε το διδακτορικό της στις επικοινωνίες και τις Πολιτιστικές σπουδές στη Σχολή Επικοινωνίας Annenberg του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια το 1991. Μέντοράς της ήταν ο καθηγητής Larry Gross, επί του παρόντος το 2021 επικεφαλής της Σχολής Επικοινωνιών Annenberg στο USC.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου