Δύο μάτια, δύο δρόμοι:
η φιλοσοφική και η θεολογική δ ι ά κ ρ ι σ η
(ή αλλιώς με απλούστερα λόγια: το κοφτερό ξίφος του νου και το διαφανές βλέμμα της καρδιάς)
Υπάρχουν δύο τρόποι, νομίζω, να βλέπεις τον κόσμο:
1. Ο ένας στοχάζεται — ο άλλος προσεύχεται.
2. Ο ένας νοεί και συλλογίζεται — ο άλλος διακρίνει με Φως.
Η φιλοσοφική διάκριση είναι, σαν το καλά ακονισμένο σπαθί του σαμουράι: αφού διαπερνά, αναλύει, διαχωρίζει, με συνοπτικές λογικές διαδικασίες.
Η θεολογική διάκριση είναι, σαν τον σοφό Μοναχό στο τάδε κορφοβούνι: ο οποίος σιωπά, ακούει παρατηρεί και βλέπει πίσω από τα φαινόμενα.
Το ξίφος του νου: Φιλοσοφική διάκριση
Ο Φιλόσοφος είναι ο τεχνίτης του συλλογισμού και της διανόησις.
Χτίζει τον κόσμο με έννοιες, τον καθαρίζει από την γνωστική σύγχυση, ξιφουλκεί ή την δημιουργεί σκόπιμα καθότι τον λούζει στο φως του ορθού Λόγου.
«Ο Σοφός, δεν φοβάται να κόψει τα νήματα της ψευδαίσθησης.» — Κινέζικη παροιμία.
Η φιλοσοφική διάκριση με μαθαίνει:
- να ξεχωρίζω την ουσία από το επουσιώδες και το πρόσκαιρο,
- την ανάγκη, από το επιφανειακό,
- το αληθές, από το φαινομενικό.
Ο Πλάτωνας, σου δείχνει τις αληθείς ιδέες της Γνώσεως πίσω από τα είδωλα και τις εικασίες.
Ο Καντ, σου ξεγυμνώνει τις συνθήκες της Γνώσης.
Ο Χούσσερλ, σου διδάσκει να αναστέλλεις το αυτονόητο.
Ο Βιτγκενστάιν, να σιωπάς!...
Όμως το ξίφος αυτό της φιλοσοφικής διακρίσεως, αν μείνει χωρίς το λάθκιασμα, το έλεος, την επιείκεια, ενσυναίσθηση και καρδιά έμπλεη από ωραία και όμορφα αμοιβαία συναισθήματα, γίνεται ως ακόνιστο και άτσαλο στρεβλό ξίφος μετά της παγερής δριμύτητας και οξύτητάς του.
Το βλέμμα της καρδιάς: Θεολογική διάκριση
Στον δρόμο της Θεολογίας, η διάκριση δ ε ν είναι απλώς ένα όργανο του νου — είναι δρόμος σωτηρίας και αγιασμού!...
«Ακόμα και ο πιο καθαρός καθρέπτης χρειάζεται το Φως του Ήλιου για να φωτίσει.» — Ζεν ρητό.
Ο θεολόγος δ ε ν στοχεύει στην έννοια για την έννοια· στοχεύει στην ουσιοποιόν αλήθεια που ζωοποιεί μέσω του Φωτός.
Εδώ η (θεολογική) διάκριση είναι «η βασίλισσα των αρετών!». (άγιος Ιωάννης της Κλίμακος).
Είναι Φως για να δεις:
- αν ο λογισμός είναι από τον Θεό ή από τον εχθρό,
- αν το «καλό» που πράττεις είναι πράγματι αγαθό ή εγωιστικό,
- αν η πνευματική εμπειρία είναι γνήσια ή πλάνη.
Η καρδιά γίνεται ο καθρέπτης, αλλά μονάχα αφού καθαρθεί.
Έχουμε άραγε όμως καθαρή καρδιά;
Γι' αυτό λέει ο Μέγας Αντώνιος:
«Μεγάλη είναι η διάκρισις, και άνωθεν δίδεται.»
Και η Γραφή προσθέτει και επισημαίνει ότι υφίσταται ένα ιδιαίτερο θεϊκό χάρισμα αυτό της:
«Διάκρισις πνευμάτων» (Α' Κορ. 12:10).
Στην αραβική σοφία λέγεται:
«Ο σοφός γνωρίζει τι να πει· ο άγιος γνωρίζει πότε να σιωπήσει.»
— Η φιλοσοφική διάκριση διδάσκει το πρώτο· η θεολογική το δεύτερο.
Στην ινδιάνικη παράδοση λένε:
«Περπάτα αργά μέσα στο δάσος· όχι όλα τα πουλιά πρέπει να τα δεις.»
— Ο άνθρωπος του Πνεύματος δ ε ν «κυνηγά» όλες τις εντυπώσεις, καθότι είναι βαθιά εκλεκτικός και επιλεκτικός.
Στην κελτική σοφία υπάρχει η ρήση:
«Άφησε την βροχή να σε ξεπλύνει πριν δεις το ουράνιο τόξο.»
— Έτσι και ο νους: καθαρός μόνο μέσω της διάκρισης καρδίας.
Δύο δρόμοι, ένα ταξίδι
Όταν τα δύο μάτια βλέπουν μαζί — τότε βλέπεις ολόκληρο τον κόσμο.
- Ο φιλόσοφος μαθαίνει και διδάσκει την οδό της ορθο-λογικής ακρίβειας.
- Ο θεολόγος μαθαίνει και διδάσκει την οδό της σοφίας και του αληθινού Φωτός.
«Όποιος διακρίνει μόνον με τον νου, κρίνει· όποιος διακρίνει και με την καρδιά, αγαπά!»
— Ζεν ρητό.
Μη βιαστείς φίλε και φίλη, να διαλέξεις ανάμεσα στους δρόμους.
Η φιλοσοφική διάκριση σου χαρίζει το νήμα· η θεολογική διάκριση σου μαθαίνει το ύφασμα της ύπαρξης.
Κι αν μάθεις να τα συνυφαίνεις, τότε θα βαδίζεις «ως υιός Φωτός» σε δρόμους που άλλοι βλέπουν μόνον σκότη, ερέβη Κολάσεως και απέθαντους.
του Παναγιώτη Νούνη
Ελεύθερος Στοχαστής
8 Ιουνίου, 2025
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου