ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ #003 ΣΤΟ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ «ΘΕΟΣ & ΕΡΩΣ»
Ο συγγραφέας του καλαίσθητου και παρουσιαζόμενου βιβλίου είναι: ο καθηγητής ποιμαντικής Ψυχολογίας στην Θεολογική Σχολή (ΕΚΠΑ) των Αθηνών κ. Σπυρίδων Τσιτσίγκος γνωστός σε όλους μας μέσα από τις πολύ ενδιαφέρουσες θρησκειο-ψυχολογικές εκπομπές του από το ραδιόφωνο της «Πειραϊκής Εκκλησίας». Είναι εξίσου γνωστός για το πλούσιο συγγραφικό και επιστημονικό του έργο, για το οποίο κανείς μπορεί να ερευνήσει και να μάθει με μία καλοπροαίρετη έρευνα στο διαδίκτυο.
Τους τελευταίους μήνες (2019-2020) επιδείξαμε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και μελετήσαμε σταδιακά το συγκεκριμένο επιστημονικό εγχειρίδιο του συγγραφέως με τίτλο «ΘΕΟΣ & ΕΡΩΣ».
Πρόκειται αμιγώς για θρησκειοψυχολογικό πόνημα με κεντρική διάθεση από τις εκδόσεις «ΑΡΡΗΤΟΝ». Ο συγγραφέας ακαδημαϊκός καθηγητής αφιερώνει το πόνημά του «σε όλες τις πεπυρσευμένες ψυχές, που έχουν τρωθεί από τον γλυκύτατο έρωτα της τρισαυγούς Θεότητας».
Οι σελίδες του εν λόγω τόμου διαιρούνται στην εισαγωγή, σε τρία μέρη, συμπεράσματα, βιβλιογραφία, ευρετήριο όρων-εννοιών, ευρετήριο ονομάτων και σημειώσεις.
Στην εισαγωγή, γίνεται εν περιλήψει μία γενική αναφορά στο ζήτημα της θρησκευτικότητας και της επιθυμίας, με ειδικές αναφορές στο βιογραφικό σημείωμα, στο πλούσιο θεολογικό και ψυχολογικό έργο του Bέλγου ψυχαναλυτή και ρωμαιοκαθολικού θεολόγου Αntoine Vergote ομοτίμου καθηγητή της Ψυχολογίας της Θρησκείας στο Πανεπιστήμιο της Louvain.
Στο πρώτο μέρος, στο πρώτο κεφάλαιο, γίνεται εκτενής αναφορά στην ανθρωπολογική και ψυχαναλυτική θεώρηση της επιθυμίας. Σ΄αυτό το σημείο καταγράφονται τα υπαρκτικο-οντολογικά θεμέλια της επιθυμίας, σχέση επιθυμίας και Λ(λ)όγου, και αναφορές περί της επιθυμίας κατά την Ψυχολογία. Στο δεύτερο κεφάλαιο του πρώτου μέρους αναλύεται η ψυχαναλυτική θεώρηση της επιθυμίας: δηλαδή η επιθυμία σύμφωνα με την Φροϋδική Ψυχανάλυση, ο έρως και ο θάνατος, καθώς και η επιθυμία κατά την μεταΦροϋδική Ψυχανάλυση.
Το δεύτερο μέρος, εμπεριέχει, αρκετά αποκαλυπτικά και ενδιαφέροντα θέματα απο θρησκειοψυχολογικής και θεολογικής υφής, κυρίως μέσα στο πλαίσιο της νοσταλγίας του Απολύτου διά της λογικής θρησκευτικής επιθυμίας. Αναφορές αξιοσημείωτες αναπτύσσονται περί του Θείου Έρωτα και του Μυστικισμού, περιγράφονται ιδιαίτερα οράματα που συνυπάρχουσι με την λαϊκή θρησκευτικότητα, όπου όλα μαζί δένουν ορθολογικά ώστε να αποσαφηνίζεται εν τέλει το ζήτημα της αυθεντικότητας των θρησκευτικών εμπειριών.
Παράλληλα, γίνεται μια ρωμαλέα εμβάθυνση στο πρόβλημα της ετερογένειας των ψευδαισθήσεων και προτάσσεται το παράδειγμα το άκουσμα των φωνών της Ιωάννας της Λοραίνης. Το εν λόγω ίδιο δεύτερο μέρος, στο πρώτο κεφάλαιο, συνεχίζει με τα άκρως ενδιαφέροντα θέματα του να απασχολεί τον αναγνώστη για τα ποικίλα οράματα και τις αποκαλύψεις στον Μυστικισμό, όπως λόγου χάριν η αναφορά στην περίπτωση του Ιγνατίου Loyola, της Θηρεσίας της Avila όπου ο καλός συγγραφέας μας μυεί στα άδυτα του ερωτικού Μυστικισμού.
Το δεύτερο κεφάλαιο, του δευτέρου μέρους, φέρει τον τίτλο «η ατομιστική εκζήτηση του Απολύτου». Οι υποενότητες που απασχολούν και ξεδιπλώνουν την σκέψη του συγγραφέως είναι: τα ένστικτα και ο πολιτισμός, θρησκεία και ένστικτο, πάθη και θρησκευτικότητα, η πονηρά επιθυμία στην Χριστιανική Ασκητική ιερά Παράδοση, επιθυμία και ενοχή, θρησκευτική ενοχή, θρησκευτική νεύρωση, ιδεοληπτική νεύρωση, ο Νομικισμός, η κακοήθης ιδεοληψία, η ιδεοληπτική τυπολατρία, επιθυμία και θρησκευτικό τελετουργικό, η ναρκισσιστική τελειομανία κ.ο.κ.
Στο τρίτο και τελευταίο μέρος, στο πρώτο κεφάλαιο, εξετάζεται το ζήτημα της ψυχοπαθολογίας της (θρησκευτικής) επιθυμίας: η φυσιολογία της επιθυμίας, η έννοια του ομαλού, οι διαταραχές της επιθυμίας, η παθολογική επιθυμία κ.ο.κ. Στο δεύτερο κεφάλαιο, ο Συγγραφέας ασχολείται με την θρησκευτική ψυχοπαθολογία. Η υστερική εξιδανίκευση, συναισθηματικότητα και ταύτιση, στίγματα και οράματα της Θηρεσίας Neumann, θρησκευτικές ψευδαισθήσεις, ο Διάβολος και η ψυχοπαθολογία, διάκριση μαγείας και δαιμονοκατοχής, θρησκειο-ψυχαναλυτική ερμηνεία της κατοχής, υστερική δαιμονοκατοχή, ψυχωσική δαιμονοπάθεια κ.λπ.
Στο τέλος του βιβλίου, με τα προειρρημένα κεφάλαια, καταγράφονται έντεκα ουσιαστικά συμπεράσματα εφ όλης της ύλης. Ακολουθεί έπειτα η βιβλιογραφία, τα βοηθήματα και οι σημειώσεις. Όλα αυτά καταγράφονται σχεδόν στις μισές από τις 420 σελίδες του βιβλίου.
Από όλα τα εν γένει συμπεράσματα καλόν θα ήταν να επισημαίνουμε λίγα σχεδόν, ελάχιστα αλλά πυρηνικά σπαράγματα, χωρίς όμως να αλλοιώνουμε στο ελάχιστο το πνεύμα ή το γράμμα του συγγραφέως, ώστε να κεντρισθεί και ελκυσθεί το ενδιαφέρον των αναγνωστών μας προς εξεύρεση για μελέτη αυτού καθ΄ αυτού ολοκλήρου του βιβλίου:
1. Ο Vergote όσον αφορά την Ψυχολογία της Επιθυμίας έχει επιρροές κατά κόρον από δυτική θρησκευτική-χριστιανική παράδοση, από τον ιερό Αυγουστίνο και τον Νεοθωμισμό, από την ευρωπαϊκή Φιλοσοφία, την Ψυχολογία και την Ψυχανάλυση. Η ψυχολογική επιθυμία μαζί με το θρησκευτικό αίτημα στον σύγχρονο δυτικό άνθρωπο δέχεται επιδράσεις κυρίως από την ρωμαιοκαθολική - παπική ή φραγκολατινική θεολογία.
2. Στην ιουδαιο-χριστιανική Παράδοση η επιθυμία δεν είναι κάτι το μεπτόν ούτε καθίσταται αυτή καθ΄εαυτή ως αμαρτία. Στην Παλαιά Διαθήκη έχουμε τον Νόμο και υφίστανται κάποιοι περιορισμοί (πολιτισμικοί-θρησκευτικοί-φυσικοί). Ενώ στην Καινή Διαθήκη και τους Πατέρες της Εκκλησίας, η επιθυμία, φαίνεται να είναι έμφυτη στον άνθρωπο, ασχέτως αν μέσω της κακής (κατά)χρήσεως του αυτεξουσίου και της ελευθερίας της βουλήσεως του ανθρώπου αλλά και της «δαιμονικής υποδαύλισης», η επιθυμία παρεκτρέπεται στον αισθητό και υλικό κόσμο και προσκολλάται στα πάθη της, ούτως ώστε να υφίσταται η επιτακτική ασκητική ανάγκη της Χριστοποιήσεως της βουλήσεως και θελήσεως του ατόμου ώστε να απονεκρωθούν οι άλογες και άτακτες επιθυμίες.
3. Κατά τον Vergote η επιθυμία είναι βαθιά ριζωμένη στο «έμψυχο σώμα» και «είναι» του ανθρώπου. Το ενδιαφέρει ιδιαζόντως η σχέση επιθυμίας και συνειδητότητας. Η επιθυμία διαμορφώνεται μέσω της γλώσσας. Η επιθυμία, συνιστά την ώθηση και έξοδο του υποκειμένου ατόμου από τον εγωκεντρισμό του αλλά και την εγκαθίδρυση δεσμών μέσω της ψυχολογικής προσκόλλησης. Όμως, η επιθυμία που ενεργείται με ελευθέρα βούληση δεν ταυτίζεται με το θέλημα και την ανάγκη.
3.1 O Vergote, θεωρεί, ότι δεν υφίσταται οντολογική διάκριση μεταξύ θρησκευτικής ή άλλου είδους επιθυμίας. Η θρησκευτική επιθυμία αν και προσλαμβάνει διάφορες μορφές κυρίως πρόκειται για την «ορμή της αυθυπέρβασης». Η επιθυμία για το Θείο ενέχει το ρίσκο και κινδύνους.
3.2 Σύμφωνα και πάλι με τον Vergote, αφήνεται μία σημαίνουσα μομφή για την υπερβολική καταπίεση των ενστίκτων καθότι κατακρίνει την φαρισαϊκή υποκρισία θρησκευτικών ηθικιστικών κύκλων κυρίως του δυτικού Χριστιανισμού. Η Θεία Πατρότητα, συσχετίζεται οντολογικά, με τα αμφιθυμικά ένστικτα και τις επιθυμίες του ατόμου. Βέβαια, σημειώνεται ότι, μέσω της θρησκευτικής μεταμόρφωσης των παθών και επιθυμιών το άτομο δύναται να αγαπήσει εν τέλει και τον εχθρό του.
4. Απασχολεί ιδιαίτερα την δυτική Θεολογία του Ρωμαιοκαθολικισμού το γεγονός των ενοχικών συμπλεγμάτων, περί των αμαρτωλών συναισθημάτων του ατόμου έναντι της ηθικής των καθαρών και ηθικών, αφού όλα αυτά μοιάζουν να είναι υπεύθυνα για την ύπαρξη μιας συλλογικής και κοινωνικής θρησκευτικής ιδεοληπτικής νεύρωσης, τα οποία εξ αιτίας της παρερμηνείας των Γραφών υποσκάπτουν κάθε βιολογική και φυσιολογική έκφραση, δωρεών του Θεού προς το πλάσμα του. Η εσωτερίκευση των θρησκευτικών απαγορεύσεων, φέρουν ως αποτέλεσμα, ο νευρωτικός άνθρωπος να εκφράζει αμφιθυμικά την αγάπη του προς τους γονείς του. Τότε είναι που ο Θεός «ενσαρκώνεται» μέσα σου και ενθρονίζεται ως ο δήμιος, ο βασανιστής και ο χωροφύλακας της ηθικής του ατόμου, το οποίο νευρωτικό άτομο καθίσταται επιθετικό -εξ αιτίας του ψυχολογικού φόβου του ευνουχισμού- και εν τέλει ο θρησκευτικός Νομικισμός και Ηθικισμός οδηγεί το άτομο στην αποκήρυξη και άρνηση του Θεού. O Vergote αποκηρύττει και μέμφεται τον Νομικισμό και Ηθικισμό του Ρωμαιοκαθολικισμού.
5. Η Θρησκευτική Ψυχοπαθολογία, εντοπίζεται, στην απομόνωση και στην παρερμηνεία τινός μέρους από το καθόλου θρησκευτικό σημαινόμενο.
6. Τόσον ο Θείος Έρωτας, κατά τον Vergote, όσον και η δαιμονοκατοχή, εκπηγάζουν, από την επιθυμία του ατόμου για το Απόλυτο. Ο ίδιος, εξετάζει σχολαστικά περιπτώσεις δυτικών Μυστικών πράγμα που αποδεικνύει την επιρροή του από την δυτική θεολογία. Για τον ίδιο ψυχαναλυτή, οι συμπεριφορές των Μυστικών συνιστούν μια έκρηξη θρησκευτικής ερωτικής επιθυμίας, ένας είδος μη παθολογικής ψευδαίσθησης. Το πρόβλημα της αυθεντικότητας των θρησκευτικών οραμάτων των Μυστικών παραμένει δυσεπίλυτο για σοβαρούς λόγους.
6.1 Νοσηρός Μυστικισμός και δαιμονοκατοχή, πρόκειται για αμιγώς ψυχοπαθολογικά φαινόμενα απορροής από υστερικές και ψυχωσικές επιθυμίες ενώ η δαιμονοπάθεια και δαιμονοκατοχή στην σκέψη του Βέλγου Ψυχαναλυτού υϊοθετούνται ως ψυχικά νοσήματα (νευρώσεις ή ψυχώσεις) και τον Διάβολο ως μια «νοσταλγική φαντασιώση» του πραγματικού ή συμβολικού πατέρα. Εξάπαντος υπάρχει παράλληλα και η μεταφυσική άποψη ότι ο Διάβολος επενεργεί μέσω τινών ψυχικών νοσημάτων. Εξάπαντος ο Διάβολος, σύμφωνα με τον άγιο Ιωάννη του Σταυρού εξαπατά και δελεάζει τον άνθρωπο μέσω της φαντασίας, της μνήμης και των συναισθημάτων.
7. Η ακλόνητη ψυχική υγεία μαζί με την θρησκευτική και αδιατάρακτη πνευματική υγεία αλληλοσυμπληρώνουν και ενισχύουν η μία την άλλη γόνιμα και δημιουργικά καθότι προσφέρουν νέες προοπτικές θεραπείας στην προσωπικότητα του ανθρώπου.
7.1. Η Ορθόδοξη Πατερική Θεολογία και Ασκητική Γραμματεία αν και είναι αρκετά επιφυλακτική, μέσω της διακρίσεως των ενεργειών, δεν αποδοκιμάζει απόλυτα και ούτε κατακρίνει παντελώς τα όνειρα και τα οράματα, όπου μέσω αυτών στην αγία Γραφή και στην ιερά Παράδοση αποκαλύπτονται σωρηδόν θεολογικές αλήθειες.
7.2. Βασική διαφορά μεταξύ μυστικιστικών και ψυχοπαθολογικών ονείρων και οραμάτων εστιάζει στο γεγονός ότι οι Μυστικοί βρίσκονται εν συνειδήσει και εν διακρίσει καθότι διατηρούν μια επιφυλακτική κριτική και λογική στάση στον «ξένο παράγοντα» και «επισκέπτη», ενώ οι ψυχικά ασθενούντες πιστεύουν, αδιακρίτως, στις ψευδαισθήσεις, στα ονείρατα και οράματά τους, με έναν ψυχαναγκαστικό και επιπόλαιο αφελή τρόπο.
8. Ο ψυχαναλυτής Vergote, φαίνεται να συμφωνεί με τις σωρηδόν ανθρωπολογικές και ψυχολογικές θέσεις των μεγάλων ελλήνων Πατέρων της Εκκλησίας. Μάλιστα, εξασκεί -εμμέσεως πλήν σαφώς- σοβαρή κριτική σε αμφιλεγόμενες θεολογικές θέσεις δυτικών λατίνων Πατέρων (Τερτυλλιανού, Αυγουστίνου, Ιερωνύμου κ.ά.) που εμφανίζουν μια παράδοξη εμμονή στα σεξουαλικά κυρίως αμαρτήματα ή όπου εν γένει συνδέουσι την σεξουαλικότητα του ανθρωπίνου σώματος, με την αμαρτία!
8.1. Ο ίδιος Ψυχαναλυτής, ως δυτικός θεολόγος, αποκηρύττει σημαντικά θεολογικά δυτικά δόγματα όπως λ.χ. της Ανσέλμειας Θεωρίας περί της ικανοποιήσεως της Θείας Δικαιοσύνης.
9. Ο Vergote θεωρεί (υϊοθετεί την θέση του ιερού Αυγουστίνου) ότι ο άνθρωπος πρέπει να βιώσει εμπειρικά τον σεξουαλικό και φυσικό έρωτα προκειμένου να αποκτήσει συνείδηση και γνώση περί του Θείου Έρωτος.
10. Ο θείος Έρως, του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, υπερβαίνει την εγωκεντρική συσπείρωση και τον «αυτοεγκλεισμό του Εγώ» εξωθούμενος από το ερωτικό του στοιχείο στην ανεξάντλητη Πηγή της αγάπης του Απόλυτου Θεού και Θείου Έρωτος.
11. O Vergote, αναγνωρίζει την ύπαρξη του Σατανά ως πρόσωπο, καθότι συμφωνεί με πολλές θέσεις των θεοφόρων Πατέρων, ενώ συνάμα αναγνωρίζει τον διασπαστικό ρόλο των δαιμονικών ενεργειών, κατά του ανθρώπου.
12. Βέβαια όπως πολλοί θεολόγοι, ψυχολόγοι και ψυχίατροι, ο Vergote, δεν δύναται να διακρίνει μεταξύ θρησκευτικής ή πνευματικής δαιμονοκατοχής και ψυχοπαθολογικής δαιμονοληψίας.
13. Ενώ μια τέτοια πνευματική-ψυχολογική-θρησκευτική διάκριση κρίνεται σήμερον ως απαραίτητη και αναγκαία καθότι τα ποικίλα πολιτισμικά μορφώματα λαμβάνονται πολύ σοβαρά υπόψιν από τους ειδικούς καθώς και η διεπιστημονική αντικειμενικότητα που καλλιεργείται.
Το εν λόγω θρησκειοψυχολογικό εγχειρίδιο του καθηγητού κ. Σπυρίδωνος Τσιτσίγκου καταφέρνει με γλαφυρό, ρωμαλέο και αναλυτικό τρόπο –συγκριτικά πάντοτε με την ορθόδοξη Πατερική Ψυχολογία & Θεολογία- να παρουσιάσει έναν βαθύ και κορυφαίο μελετητή του ψυχισμού του ανθρώπου, τον Ψυχαναλυτή Vergote, ο οποίος επιχειρεί διεθνώς να διενεργήσει μια βαθιά και πολύπλοκη συστηματική διασύνδεση μεταξύ της ανθρώπινης επιθυμίας και της θρησκευτικότητας.
Πρόκειται για μια αξιόλογη και πρωτότυπη έκδοση, που αξίζει να διαβαστεί και να μελετηθεί σοβαρά, αφού αφορά κυρίως Ψυχολόγους, Ψυχιάτρους, Ψυχαναλυτές, Ψυχοθεραπευτές, Θεολόγους, Θρησκειολόγους, Θρησκειοψυχολόγους, Φιλοσόφους, Συμβούλους Ψυχικής Υγείας και Life Coucher, Κληρικούς, Ειδικούς Επιστήμονες, καθώς και απλούς Φοιτητές, ερευνητές και μελετητές παρόμοιας υφής ακαδημαϊκών συγγραμμάτων, εξάπαντος το βιβλίο αφορά και τους απλούς πιστούς Χριστιανούς ή ετερόδοξους και ετεροθρήσκους, που αρέσκονται να μελετούν ψυχωφελή και ψυχαναλυτικά βιβλία (θρησκειο)Ψυχολογίας, και που διψάνε για γάργαρη θεολογική, ψυχαναλυτική και ψυχολογική διανοητική γνώση.
© Του Παναγιώτη Νούνη
Σύμβουλος Ψυχικής & Πνευματικής Υγείας – Life Coach
† Θεολόγος – Θρησκειολόγος – Φιλόλογος
Eκπαιδευτικός - Αναπληρωτής καθηγητής
Tηλέφωνο επικοινωνίας μέσω Viber ή WatsApp:
(CY) 00357-96 89 77 11 ή (GR) 0030-69 830 74 743
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου